In een column van Jaap van Heerden in het NRC kwam ik ooit een mooie opzet voor een paspoort tegen. Jaap van Heerden (1940) is een Nederlands wetenschapsfilosoof, columnist en hoogleraar psychologie aan de Universiteit Maastricht. Van Heerden schreef onder andere het boek Wees blij dat het leven geen zin heeft waarvoor hij in 1991 de Dr. Wijnaendts Francken-prijs ontving. De redenering ging als volgt: Stel je voor dat alle plaatsen waar je in je leven komt op papier met elkaar worden verbonden door middel van een rechte lijn. Dan ontstaat er uiteindelijk een fraaie lijntekening. Meer plekken betekent meer lijnen. Zo’n tekening zou je als een kaart kunnen zien, een weergave van je leven. De tekening zou zelfs kunnen dienen als persoonlijke identificatie. Interessant in dit kader is dat je kunt beslissen om naar een plaats te gaan enkel en alleen omdat dat zorgt voor een mooie lijn in je tekening.
Archief
Begonnen op de dag dat mijn vader geboren is (dag 0) heb ik een jaar lang elke dag een sigarettenpakje opgeraapt. Lege, al dan niet verfrommelde pakjes die door de eigenaar op straat waren gegooid en vervolgens waren platgetrapt, platgereden, weggewaaid of natgeregend.
Ik vind het intrigerend om te zien hoe een driedimensionale vorm ontstaat uit een tweedimensionale vorm en vice versa. Zoals knippatronen die worden omgezet naar driedimensionale vormen in stof. In het geval van de sigarettenpakjes is het omgekeerd: pakjes die bijna identiek aan elkaar zijn in hun oorspronkelijke ruimtelijke vorm krijgen een totaal andere, platte vorm.
Ik heb de pakjes opgeraapt en meegenomen en de vindplaatsen geregistreerd. De locatie, de dag en mijn aanwezigheid worden door het sigarettenpakje met elkaar verbonden. Door de vindplaats en de vondst vast te leggen in een archief heb ik ook mijn beweging in de tijd vastgelegd. (Foto’s van de pakjes door Andrei Tchernikov)
Gevonden pakje, dag 1
Gevonden pakje, dag 13
Gevonden pakje, dag 26
Gevonden pakje, dag 33
Gevonden pakje, dag 35
Gevonden pakje, dag 54
Gevonden pakje, dag 159
Gevonden pakje, dag 164
Gevonden pakje, dag 170
Gevonden pakje, dag 171
Gevonden pakje, dag 182
Gevonden pakje, dag 212
Gevonden pakje, dag 271
Gevonden pakje, dag 290
Gevonden pakje, dag 333
Gevonden pakje, dag 340
Gevonden pakje, dag 360
Detail uit een voorstel voor een muurtekening, waarbij de opeenvolgende vindplaatsen van de pakjes met een lijn zijn verbonden.
In het archief ‘een pakje per dag’ is dag 1 de dag van de eerste vondst. Dag 366 (het was een schrikkeljaar) is de laatste dag. Elke dag in het jaar heeft een vast nummer: 366 pakjes voor 366 dagen.
De plaatsaanduiding in het archief is als volgt: buiten Amsterdam wordt als vindplaats de plaats of stad aangegeven. Binnen Amsterdam de kruising van de straat waarin het pakje is gevonden met de dichtstbijzijnde straat.
Voor het project a life is het gebruik van het archief cyclisch: na dag 366 begint opnieuw dag 1. In de herhaling worden eindigheid en oneindigheid met elkaar geconfronteerd, elke dag in de toekomst heeft een vast nummer – mijn leven, een pakje per dag.
A life
208 - 050520 (amsteldijk - pres. kennedylaan) / gelakt multiplex / 21,5x36,5x2,5cm / 2005 Dit werk verwijst naar de oorspronkelijke vindplaats
290 - 040810 (gauloises) / gips / 34x17x3cm / 2004 Dit werk verwijst naar de oorspronkelijke vondst, het pakje
286 - 040806 (proud, gauloises, marlboro) / foto's / 99x22cm / 2004 Dit werk is op de oorsponkelijke locatie gemaakt
Voor het project a life heb ik de jaarcyclus van 366 dagen als uitgangspunt genomen. Elke dag in mijn leven is een nieuwe dag, een nieuwe belevenis, maar a life biedt ook de mogelijkheid om een eerdere dag (met dezelfde datum, d.w.z. met hetzelfde getal) te herleven. Herleven betekent dat ik me concentreer op de plaats waar ik (toen) was of wat ik daar (toen) vond. De belevenis is het maken van een nieuw werk om het leven te vieren.
Het dubbele perspectief van eindigheid en oneindigheid maakt a life bijzonder. De eindigheid van het archief van 366 dagen wordt elke keer iets minder eindig wanneer er een werk aan a life wordt toegevoegd. A life leeft, het bevestigt mijn leven, een leven, het leven. Hierin klinkt de stem door van de Japanse kunstenaar On Kawara.Series kunstwerken van On Kawara (24 december 1932 - 10 juli 2014)
Today De Today serie bestaat uit eenvoudige schilderijen van klein formaat. Op een monochrome achtergrond is met witte letters de datum van de dag waarop het schilderij gemaakt werd geschilderd. I am still alive On Kawara verstuurde tussen 1970 en 1979 regelmatig telegrammen naar zijn vrienden en collega's met de tekst I AM STILL ALIVE. ON KAWARA. Aan deze serie gingen in 1969 drie telegrammen vooraf die hij stuurde aan Michel Claura, de maker van de tentoonstelling 18 Paris IV.70. De telegrammen bevatten de teksten: „6 dec 1969 - I AM NOT GOING TO COMMIT SUICIDE DONT WORRY“, „8 dec 1969 - I AM NOT GOING TO COMMIT SUICIDE WORRY“ en „11 dec 1969 - I AM GOING TO SLEEP FORGET IT“. I got up In de jaren 70 verstuurde On Kawara ook postkaarten aan vrienden en bekenden met daarop het precieze tijdstip waarop hij die dag was opgestaan. Deze postkaarten werden geëxposeerd tijdens tentoonstellingen van zijn werk. (bron: Wikipedia) Een belangrijke factor bij het project a life is dat een nieuw uit te voeren werk refereert aan dezelfde dag in het archief en ook op deze dag wordt uitgevoerd, een enkele kleine afwerking daargelaten. Dus op 5 mei kan er alleen een werk worden gemaakt dat refereert aan dag 193 (5 mei) in het archief. De naam van dit werk zal altijd beginnen met 193 - xx0505, waarbij xx verwijst naar het jaartal. Het werk kan worden gemaakt op dezelfde plaats, de locatie. Of het kan verwijzen naar deze locatie of naar het sigarettenpakje zelf, de vondst.
Kunstwerken
Elke dag is een goede dag om een werk voor a life te maken! Dit kan een werk zijn:
dat verwijst naar de (oorspronkelijke) vondst
dat verwijst naar de (oorspronkelijke) vindplaats
dat wordt gemaakt op de (oorspronkelijke) locatie
In de volgende hoofdstukken worden alle reeds gemaakte werken getoond volgens deze indeling.
Verspreid over een aantal jaren kan op dezelfde dag (zelfde nummer) een werk zijn gemaakt. Een voorbeeld is dag 163. In 2005 is een werk gemaakt op deze dag en in 2008 opnieuw. In 2005 ging het werk over de vindplaats, in 2008 betrof het werk de vondst.
163 - 050405 (montrond les bains) / print op papier / 30x21cm / 2005
Hier volgen de werken die verwijzen naar de vindplaats, de locatie waar ik het pakje heb gevonden. Buiten Amsterdam is dit de plaats of stad waar het is gevonden. Binnen Amsterdam is het de kruising van de straat waarin het is gevonden met de dichtstbijzijnde straat. Eerst worden de werken getoond (horizontaal scrollen) en vervolgens de vondsten met de vindplaats (horizontaal scrollen).
Vindplaats serie: geografisch kruispunt in wit multiplex
4 kunstwerken, met daaronder de bijbehorende pakjes (foto’s AT):
Hier volgen de werken die verwijzen naar de vondst, het platte sigarettenpakje. Eerst worden de werken getoond (horizontaal scrollen) en vervolgens de vondsten met de vindplaats (horizontaal scrollen).
Vondst serie: vorm van het pakje op textiel
5 kunstwerken, met daaronder de bijbehorende pakjes (foto’s AT):
Hier volgen de werken die op de oorspronkelijke locatie zijn gemaakt, de plek waar ik het pakje heb gevonden. Buiten Amsterdam is dit de plaats of stad waar het is gevonden. Binnen Amsterdam is het de kruising van de straat waarin het is gevonden met de dichtstbijzijnde straat. Eerst worden de werken getoond (horizontaal scrollen) en vervolgens de vondsten met de vindplaats (horizontaal scrollen).
Locatie serie: gps route
4 kunstwerken
Gps registratie van 277 - 170728 (doetinchem) / gps fietstocht, prints op papier / digitaal bestand en 2 prints, elk 42x30cm / 2017
Print van 277 - 170728 (doetinchem) / gps fietstocht, prints op papier / digitaal bestand en 2 prints, elk 42x30cm / 2017 De langs de route gevonden sigarettenpakjes zijn gefotografeerd en meegenomen. Ze vormen samen een fysieke letter 'I' in een nieuw werk.
GPGps registratie van 269 - 170720 (bergen) / gps fiets-wandeltocht, prints op papier / digitaal bestand en 2 prints, elk 42x30cm / 2017
Print van 269 - 170720 (bergen) / gps fiets-wandeltocht, prints op papier / digitaal bestand en 2 prints, elk 42x30cm / 2017 De langs de route gevonden sigarettenpakjes zijn gefotografeerd en meegenomen. Ze vormen samen de fysieke letter ‘L’ in een nieuw werk.
Gps registratie van 298 - 160818 (ijmuiden) / gps fiets-wandeltocht, prints op papier / digitaal bestand en 2 prints, elk 42x30cm / 2016
Print van 298 - 160818 (ijmuiden) / gps fiets-wandeltocht, prints op papier / digitaal bestand en 2 prints, elk 42x30cm / 2016De langs de route gevonden sigarettenpakjes zijn gefotografeerd en meegenomen. Ze vormen samen de fysieke letter ‘A’ in een nieuw werk.
Gps en foto registratie van 296 - 150816 (rotterdam) / gps wandeling, prints op papier / digitaal bestand en 3 prints, elk 42x30cm / 2015
Prints van 296 - 150816 (rotterdam) / gps wandeling met foto’s, prints op papier / digitaal bestand en 5 prints, elk 42x30cm / 2015 De langs de route gevonden sigarettenpakjes zijn gefotografeerd en meegenomen.
Aan tafel / hout, metaal, 10 kunstwerken van gelakt hout / 270x40x75cm / 2005
Aan tafel is een afgeleid werk binnen project a life. Een tiental werken gemaakt binnen het a life concept is zodanig uit 2 brede houten planken gezaagd, dat de restanten het begin vormen voor een nieuw werk: een lange, smalle onbeschilderde tafel met een dubbel houten blad met gaten op de plekken waar de werken zijn uitgezaagd.
In de open plekken zijn de 10 kleinere werken teruggeplaatst. Deze werken zijn in november 2004 gemaakt. Ze verwijzen naar een speciale periode in mijn leven waarin ik bij een vriendin in huis verbleef. De tafel als stijlmiddel is niet toevallig. Het is immers een centrale ontmoetingsplek waar wordt gegeten, gedronken en gerookt. En hier verzamelen zich ook de vele levensverhalen.